Dobrych wiadomości jest niewiele. Siergiej Aleksaszenko o gospodarce

Dla rosyjskiej gospodarki, w jej obecnym kształcie najważniejszym problem nie jest jakość zarządzania, a klimat polityczny w kraju. W Rosji nie przestrzega się prawa własności, nie istnieje niezależne sądownictwo. Priorytetem dla władz - podkreśla ekonomista Siergiej Aleksaszenko, w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych pierwszy zastępca prezesa Banku Centralnego - jest walka z opozycją i tłumienie swobody wypowiedzi. W takich warunkach gospodarka i klasa średnia nie mogą się rozwijać. Gospodarka rosyjska wciąż kurczy się i trudno przewidzieć, kiedy spadek osiągnie dno. 

Z Siergiejem Aleksaszenko rozmawia Jewgienij Andriejew

 

«System polityczny uniemożliwia rozwój rosyjskiej gospodarki»

Przysłuchując się naszym przywódcom odpowiedzialnym za kwestie polityczne i gospodarcze, czy ministrom odpowiedzialnym za zarządzanie gospodarką można odnieść wrażenie, że rosyjska ekonomika szybko daje sobie radę ze skutkami wstrząsu, jakiego doświadczyła minionej zimy wskutek upadku rubla i skoku cen. Sondaże świadczą o czymś innym, zwykli ludzie muszą oszczędzać na czym się da, łącznie z żywnością. Narzekają pod ciężarem zaciągniętych pośpiesznie kredytów, z drżeniem oczekują następnej podwyżki czynszów, żyją w lęku przed utratą pracy… O ile wcześniej już nie zostali zwolnieni... Półrocze to dobry moment, aby zastanowić się, czy szczyt kryzysu mamy już za sobą, czy też najgorsze jeszcze przed nami. Do rozmowy zaprosiliśmy znanego ekonomistę i byłego pierwszego zastępcę Banku Rosji Siergieja Aleksaszenko.

Kurs rubla wciąż podlega wahaniom. Cena ropy naftowej, sytuacja na rynkach walutowych, słabnąca
gospodarka,  nie pozwalają na ostateczną stabilizację kursu rosyjskiej waluty. 

Jewgienij Andriejew:

Z jakimi wynikami rosyjska gospodarka zakończyła pierwszą połowę 2015 roku?

Spadek PKB

Siergiej Aleksaszenko:

Myślę, że dobrych informacji związanych z obecną sytuacją jest niewiele. Obserwujemy zapoczątkowany w połowie ubiegłego roku systematyczny spadek PKB. Utrzymuje się do on dziś. Nie jest tak lawinowy jak w  latach 2008-2009, jednakże ma charakter uporczywy, długookresowy i jednolity. O ile na początku roku, na tle gwałtownej inflacji mieliśmy jeszcze stosunkowo dobre dane z branży budownictwa i produkcji przemysłowej, to obecnie sytuacja się pogorszyła. Spadają wszystkie wskaźniki — dochodów indywidualnych, inwestycji, sprzedaży detalicznej i produkcji przemysłowej.

Andriejew:

Rząd zapewnia że upadek gospodarczy został powstrzymany i sytuacja się stabilizuje. Jak można ocenić te magiczne zaklęcia rządu?

Aleksaszenko:

Nie ma dziś żadnych podstaw, by sądzić, że nadszedł jakiś punkt zwrotny i że dotarliśmy do dna. Wręcz przeciwnie, recesja nabiera tempa i obejmuje coraz to nowe sektory gospodarki. W sferze realnej nie da się zaobserwować niczego pozytywnego. Jeśli wydaje się, że szczyt inflacji minął, to i tak wynosi ona 15% w skali roku. Upadają kolejne banki, malejące dochody przeznaczać muszą na gromadzenie rezerw dla obrony przed złymi długami. Usiłuję znaleźć jakieś pocieszające wieści, ale dochodzę do wniosku, iż w gospodarce dominują nastroje dość pesymistyczne.

Rubel

Andriejew:

Czy możemy mówić o tym, że sytuacja kursowa się ustabilizowała?

Aleksaszenko:

 Tak, możemy. Rubel zachowuje się stosunkowo stabilnie, a bank centralny nawet dokonuje zakupów walut. Nie obserwujemy też masowego wykupywania dolarów czy euro. Wiele firm, które dokonało zakupów walut w końcu ubiegłego roku, sprzedawało je wiosną. Nie oznacza to jednak, że sytuacja taka utrzyma się dłużej.

Andriejew:

W jakim kierunku będzie dalej dryfował rubel?

Aleksaszenko:

W dół. Po to, aby rubel zaczął się wzmacniać, niezbędna jest bezwzględnie silniejsza gospodarka.

Andriejew:

Czy w bieżącym roku może dojść do nowej gonitwy kursów walut, podobnej do tej, z końca 2104 roku?

Aleksaszenko:

Oczywiście, że może. Wystarczy spadek cen ropy, lub choćby znane u nas zjawisko sezonowego wzrostu popytu na waluty obce dające o sobie znać zwykle w sierpniu i wrześniu. Ogólnie rzecz biorąc, o wiele bardziej prawdopodobne jest, że rubel dalej się osłabi, niż umocni. Wszelkie nadzieje na wzrost kursu rubla zależą albo od zniesienia sankcji, na co nie ma nadziei, lub od wzrostu cen ropy naftowej. Ale zgadywanie przyszłości nie ma tu sensu.

Sankcje i embargo

Andriejew:

Jaki wpływ na naszą gospodarkę wywarły zachodnie sankcje i wprowadzone w odpowiedzi rosyjskie embargo np. na produkty żywnościowe?

Aleksaszenko:

Skutki embarga są wyraźnie widoczne. Wywołało ono inflację cen produktów spożywczych, choć to nie znaczy, że ten właśnie skok cen wywarł najistotniejszy wpływ na ogólną kondycję gospodarki. W ocenie Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Banku Centralnego 2 do 2,5% wzrostu inflacji przypisać można wprowadzeniu kontr-sankcji. Najsmutniejsze po wprowadzeniu embarga jest dotkliwe ograniczenie asortymentu produktów spożywczych na rynku oraz ich niska jakość. W ślad za tym spadła jakość życia Rosjan. Można dowoli cieszyć się tym, że ilość tak zwanych produktów „sero-podobnych” na rynku zwiększyła się o 30%, jednak produkty sero-podobne to nie całkiem to samo co ser. Z jakichś powodów nie cieszą się one popularnością. Jednak boleśniejsze jest zniknięcie z rynku olbrzymiej ilości artykułów.

Siergiej Aleksaszenko od lat krytykuje prowadzoną przez Kreml pod adresem opozycji politykę "dokręcania śruby". 

Jeśli idzie o sankcje zachodnie, warto przypomnieć, iż wiele z nich skierowanych było przeciw naszemu kompleksowi zbrojeniowemu oraz przemysłowi wydobycia ropy i gazu. Ich autorzy liczyli na skutki w dłuższym okresie czasu. Brak dostaw komponentów i części dla naszego przemysłu zbrojeniowemu nie musi się na nim odbijać natychmiast. Niektóre z firm zawczasu zgromadziły zapasy. Nie wiemy, kiedy ulegną one wyczerpaniu, za pół roku, czy za rok. Dane statystyczne z tego sektora są utajnione.

Tak czy inaczej skutki sankcji finansowych są już wyraźnie widoczne. Rosyjskie banki i korporacje nie są w stanie pozyskać zewnętrznych źródeł finansowanie, a jednocześnie muszą dotrzymywać rygorystycznych terminów spłaty długów. W czwartym kwartale ubiegłego roku suma spłat sięgała 10% produktu narodowego brutto, w roku 2015 wyniesie ona 5% PKB, a w roku przyszłym oczekuje się 3%. Powoduje to dotkliwy efekt duszenia gospodarki, zmuszając firmy do kierowania środków na spłaty długów zamiast na inwestycje.

Andriejew:

Które branże lepiej znoszą obecne warunki, a które gorzej?

Aleksaszenko:

Sądzę, że lepiej niż inni radzi sobie komunikacja, wystarczająco dobrze transport kolejowy, gdzie wolumen przewozów towarowych nie doznał większego uszczerbku. Również nieźle prosperują gospodarka rolna i przemysł spożywczy pobudzone brakiem konkurencji towarów z importu. I to chyba już wszyscy. Pozostali borykają się z większymi lub mniejszymi problemami.

Klasa średnia

Andriejew:

W Rosji powstały poważne nierówności społeczne i brakuje dostatecznie silnej klasy średniej. Jak dalece ten czynnik ważny jest dla gospodarki?

Aleksaszenko:

Klasa średnia stanowi ostoję przedsiębiorczości, tworzy mały i średni biznes. Na całym świecie jest ona nosicielem wzrostu gospodarczego. Nie mogą w kraju powstawać codziennie giganty, takie jak „Norylski Nikiel” czy „Gazprom”. One są wyjątkowe, innych takich nie będzie. Tymczasem wzrost gospodarczy wiąże się z powstawaniem firm działających w dziedzinach, w których nie działa nikt inny. Jeśli więc brak jest klasy średniej, to nie ma komu rozwijać biznesu.

Andriejew:

Jakie są najważniejsze zagrożenia finansowe i ekonomiczne dla naszej gospodarki?

Aleksaszenko:

Istnieje dość wyraźne ryzyko dalszego spadku cen ropy naftowej. Zwiększy się ono, jeśli niebawem zniesione zostaną sankcje nałożone na Iran i kraj ten znów wprowadzi na rynek swą ropę. Tymczasem na rynkach i tak już podaż mocno przewyższa popyt. Irańska ropa może ponownie doprowadzić do spadku cen za baryłkę. Tego ryzyka nie wolno nie dostrzegać.

Gdzie jest dno?

Andriejew:

Czy widać jakiekolwiek nadzieje na wzrost rosyjskiej gospodarki, czy skazani jesteśmy tylko na cierpliwe czekanie, aż znów wzrośnie cena ropy?

Aleksaszenko:

Cechą każdej gospodarki jest zawsze dążenie do wzrostu. Jeśli gospodarki nie przeregulujemy i nie zablokujemy, rozwijać się będzie sama. Według tej reguły nasza gospodarka, jak i każda inna, ma szanse na podźwignięcie się. Każda jednak władza, w mniejszym lub większym stopniu, może hamować rozwój gospodarki, wymuszać zmianę kierunków, ustawiać bariery i pozbawiać nadziei na wzrost. Władze rosyjskie szczególnie skutecznie przyczyniają się do tego, aby gospodarka się nie rozwijała.

Andriejew:

Jak to należy rozumieć? Czy W Rosji istnieje problem złego zarządzania gospodarką?

Aleksaszenko:

Dawna gospodarka planowa była sterowana ręcznie, efektywność takiego zarządzania była opłakana. Obecnie naszą gospodarką nie kieruje w ogóle nikt. Nawet gdyby ktoś się o to starał, niewiele wskóra. Inna rzecz, że rosyjska polityka ekonomiczna jest na niskim poziomie.  Sądzę jednak, że zasadniczy problem nie tkwi w decyzjach ekonomicznych. Główną dolegliwością rosyjskiej gospodarki jest brak ochrony prawa własności. Już trzeci rok z rzędu spada w kraju poziom inwestycji, brakuje bowiem ochrony praw własności, nie istnieje niezawisłe sądownictwo, nie ma opozycji w polityce i brak niezależnych mediów.

Tak wygląda nasz aktualny krajobraz polityczny. Największe przeszkody nie mają wiele wspólnego z ekonomiką. Z chwilą gdy władzom udało się wyeliminować opozycję, czy zlikwidować niezależne sądownictwo, przestały się one troszczyć o gospodarkę. Zajęte są czymś innym. W rezultacie upada gospodarka, a obecny układ polityczny odgrywa rolę hamulca dla rozwoju gospodarczego.

Andriejew:

Czy odczuwane obecnie przez społeczeństwo trudności ekonomiczne mogą doprowadzić do zmian w naszym życiu politycznym?

Aleksaszenko:

Jak widać na razie dziesięcioprocentowy spadek poziomu życia nie wywołał zbyt wielu protestów społecznych, nie odbił się na wskaźnikach poparcia dla prezydenta czy rządu. Dlatego na zadane przez pana pytanie trudno dać twierdzącą odpowiedź.

Andriejew:

Jak rozwinie się sytuacja gospodarcza kraju do końca roku?

Aleksaszenko:

Nie lubię fantazjować i wróżyć z fusów. Wolę opierać się na faktach i trendach. Sytuacja wygląda dziś tak, iż gospodarka rosyjska stacza się w dół. Tempo spadku w okresie luty-maj ustaliło się na poziomie minus 0,6-0,8% miesięcznie, czyli 9,7% w skali roku. Brakuje sygnałów, że we wrześniu, październiku czy grudniu nagle doświadczymy wzrostu. Jednocześnie mam świadomość, że prędzej czy później spadek gospodarczy powinien wyhamować. Jednak pytanie o to, jak nisko spadniemy do tego czasu pozostaje otwarte.

Tłumaczenie: Maciej Górski

Oryginał wywiadu ukazał się na stronie internetowej "Nowej Gaziety":

http://www.novayagazeta.ru/economy/69117.html

*Siergiej Aleksaszenko (ur. 1959), ceniony rosyjski ekonomista orientacji liberalnej. W latach 1995-1998 pierwszy zastępca prezesa Banku Centralnego Rosji. Chętnie zajmuje się publicystyką na tematy gospodarcze, nie ukrywając swego krytycznego stanowiska wobec polityki Kremla. 

"Media-w-Rosji" o gospodarce rosyjskiej.

Gospodarka rosyjska: czy nadejdzie Apokalipsa?

W ciągu minionych 20-30 lat gospodarka rosyjska przeżyła kilka kryzysów. Nawet w obliczu szczególnych trudności w roku 1998, ludzie potrafili z nimi walczyć na własną rękę. Umożliwiały to o wiele mniejsza obecność państwa w gospodarce i szerszy pluralizm światopoglądowy. Obecna sytuacja, uważa politolog i publicysta Georgij Bowt, jest poważniejsza. Wszechobecny państwowy Lewiatan paraliżuje inicjatywę indywidualną. Tylko uwolnienie przedsiębiorców z okowów poddaństwa stwarza szansę na sukces w walce z obecnym kryzysem. Inaczej Rosję czeka gospodarcza apokalipsa.

Autor: Georgij Bovt

Ważniejsze są pensje dla prokuratorów, niż gospodarka kraju

Spowolnienie gospodarcze stało się zauważalne zaraz po powrocie Władimira Putina na Kreml, jednak to przede wszystkim sankcje gospodarcze doprowadziły do spadku wartości rubla. Podejmując wysiłki na rzecz odbudowy mocarstwowej pozycji Rosji, Władimir Putin niewiele uwagi poświęca gospodarce. Potrafi jedynie składać daleko idące obietnice socjalne. Rosja nie jest przygotowana na kryzys – mówi ekonomista i polityk Władisław Inoziemcew. 

Zamiast realizacji wcześniej opracowanego planu działań, można spodziewać się nowej fali propagandy. Społeczeństwo dowie się, że kryzys sprowokowali Amerykanie, i że w trudnej chwili należy skupić się wokół prezydenta Putina.

Z Władisławem Inoziemcewem rozmawia Dmitrij Paszynski, colta.ru

Obserwuj i polub "Media-w-Rosji" na Facebooku:

https://www.facebook.com/mediawrosji

Obserwuj nas na Twitterze:

https://twitter.com/mediawrosji

Można też do nas napisać. Zgłosić uwagi, pochwalić, zapytać: mediawrosji@gmail.com